Η εργασία αποτελεί το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής του ανθρώπου και αυτό αποδεικνύεται σε ποσοστό 60% του παγκόσμιου πληθυσμού το οποίο είναι ενεργό στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, η εργασία έχει θετική επίδραση στο άτομο όταν αυτό εργάζεται σε ένα υγιές και ασφαλές περιβάλλον εκπληρώνοντας τον κοινωνικό του ρόλο και ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό, το αίσθημα του προσωπικού σκοπού. Παράλληλα, η εργασία προάγει την ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ συναδέλφων με σκοπό την επίτευξη της συνεργατικότητας και της δημιουργίας καλού κλίματος στο εργασιακό περιβάλλον, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ικανοποίηση και η παραγωγικότητα όλων.

Ωστόσο, η εργασία ορισμένες φορές ενδέχεται να λειτουργήσει επιβαρυντικά για το άτομο επιδρώντας με τον τρόπο αυτό αρνητικά στην ψυχική και σωματική του υγεία. Πιο συγκεκριμένα, στους παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στο άτομο ανήκουν το αντικείμενο ή και το πρόγραμμα της εργασίας, η μη αναγνώριση των προσπαθειών του κάθε εργαζόμενου που συνδέεται με έλλειψη ευκαιριών για επαγγελματική εξέλιξη, ενώ ακόμη και τη μη τήρηση των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας του εργασιακού περιβάλλοντος με αποτέλεσμα τον κίνδυνο της ασφάλειας των ίδιων των εργαζομένων. Επιπροσθέτως, οι ασαφής ρόλοι και καθήκοντα, η επαγγελματική ανασφάλεια, ο κακός συντονισμός των εργασιών και ο υπερβολικός φόρτος εργασίας που συχνά είναι αποτέλεσμα της υποστελέχωσης αποτελούν επίσης παράγοντες με αρνητική επίδραση. Παράλληλα, στο εργασιακό περιβάλλον οι εργαζόμενοι έρχονται συχνά αντιμέτωποι με περιστατικά βίας, παρενόχλησης, εκφοβισμού, διακρίσεων και αποκλεισμού των ίδιων ή και συναδέλφων τους ώστε να βιώνουν έντονο άγχος και φόβο (W.H. (Organization, 2022)

Στην σωματική υγεία, η εργασία συνδέεται με τα ατυχήματα και τα επαγγελματικά νοσήματα τα οποία ευθύνονται για την χαμηλή ποιότητα ζωής και θανάτων. Τα συνηθέστερα επαγγελματικά νοσήματα είναι είτε αποτέλεσμα τραυματισμού είτε λόγω έκθεσης σε βλαπτικές χημικές ουσίες που συναντάται ιδιαίτερα στις μεγάλες βιομηχανίες ή εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων κινήσεων, της συστηματικής άρσης βάρους, η έλλειψη διαλειμμάτων κ.ά. ( Centers for Disease Control and Prevention,, 2020) Την περίοδο της πανδημίας του Covid-19 τα περιστατικά επαγγελματικών νοσημάτων και ατυχημάτων είχαν μειωθεί σημαντικά, ωστόσο αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός  ότι για την περίοδο του 2022/23 καταγράφηκε μεγαλύτερη αύξηση περιστατικών συγκριτικά με την περίοδο πριν την πανδημία του Covid-19 (2018/2019). Στην λίστα των συχνότερων επαγγελματικών νοσημάτων ανήκουν τα μυοσκελετικά (π.χ. Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα, αρθρίτιδα, πόνος στην πλάτη, κήλες), και ακολουθούν τα νοσήματα του αναπνευστικού (π.χ. άσθμα, ΧΑΠ, καρκίνος του πνεύμονα), ενώ συχνά εκδηλώνονται καταστάσεις απώλειας ακοής και νοσήματα του δέρματος (π.χ. δερματίτιδα) (Health and Safety Executive, 2023).

Επιπρόσθετα, από μελέτες που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο της πανδημίας του Covid-19 έδειξαν αύξηση 25% του επιπολασμού του στρες και της κατάθλιψης. Συγκεκριμένα, το αίσθημα της απομόνωσης και του φόβου νόσησης, η εργασιακή επισφάλεια και τα οικονομικά προβλήματα, καθώς και η νοσηρότητα και οι θάνατοι οικείων προσώπων αποτέλεσαν ορισμένους από τους παράγοντες που ενίσχυσαν την εμφάνιση νέων περιστατικών ψυχικών διαταραχών και ιδιαίτερα τις αγχώδεις διαταραχές. Ακόμη, στους νέους και στις γυναίκες παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικότητας, ενώ στα άτομα των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων και άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές αυξήθηκε ο κίνδυνος για επιδείνωση της υγείας τους. Παρόλο που η πανδημία αποτελεί πια παρελθόν, σημειώνεται πως 1/5 ενήλικες  που συνεχίζει να βιώνει τα αρνητικά αποτελέσματα της, δεν έχει αναζητήσει υποστήριξη από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας, καθώς δεν θεωρεί σημαντική την κατάσταση του  (World Health Organization, 2022)

Στην ψυχική υγεία, η εργασία επιδρά επιβαρυντικά ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου το άσχημο εργασιακό κλίμα, η έλλειψη αποτελεσματικής επικοινωνίας, οι κακές σχέσεις μεταξύ συναδέλφων αλλά και της βίας, εκφοβισμού και παρενόχλησης, αυξάνει σημαντικά τα επίπεδα του στρες. Συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια η εργασία αποτελεί το 1ο στρεσογόνο παράγοντα με ποσοστό 25% , ενώ εκτιμάται πως 3 στους 5 ενήλικες παγκοσμίως αντιμετωπίζουν τις επιδράσεις του έντονου στρες στην καθημερινή τους ζωή. Επιπλέον, οι επιπτώσεις αυτές αφορούν τις αγχώδεις διαταραχές που οδηγούν συχνά σε κρίσεις άγχους, καθώς και το συναίσθημα της χαμηλής αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης, την έλλειψη κινήτρου και νευρικότητας όπου συνδέεται με την κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, την θλίψη και την κοινωνική απομόνωση του ατόμου, τον θυμό που οδηγεί σε υπερβολικές αντιδράσεις και ξεσπάσματα. (Mayo Clinic, 2023).

Σημαντικό φαινόμενο αποτελεί η «σωματοποίηση» του στρες, δηλαδή η εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων λόγω του έντονου και χρόνιου στρες που βιώνει το άτομο. Ο όρος «ψυχοσωματικά συμπτώματα» αναφέρεται σε σωματικά συμπτώματα που προκύπτουν ή επηρεάζονται (ασυνείδητα) από σκέψεις και συναισθήματα και δεν οφείλονται σε παθολογικά αίτια. Αυτά συχνά «υποδύονται» οργανικές παθήσεις και προκαλούνται (ή επιδεινώνονται) από το άγχος, το στρες και τη θλίψη και εκδηλώνονται στο σώμα με ποικίλη συμπτωματολογία. Τα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν την κόπωση, την δυσκολία συγκέντρωσης, τους συχνούς πονοκεφάλους και ιλίγγους, διαταραχές γαστρεντερικού (δυσπεψία, διάρροιες, δυσκοιλιότητα), αυξημένη αρτηριακή πίεση, αλλαγές στην όρεξη με αποτέλεσμα την  αύξηση ή μείωση του σωματικού βάρους, αϋπνία, δερματικά (έκζεμα, ψωρίαση, ακμή), μυϊκούς πόνους (στήθος, πλάτη) ή μουδιάσματα , μειωμένη libido, και χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα που οδηγούν σε συχνές ασθένειες (American Psychological Association, 2023)

Συμπερασματικά, θα πρέπει τα ψυχοσωματικά συμπτώματα να αντιμετωπιστούν ως σημαντικό ζήτημα υγείας διότι ενδέχεται να δράσουν ως παράγοντες κινδύνου εμφάνισης προβλημάτων υγείας (π.χ. καρδιαγγειακά) ή/και να επιδεινώσουν τα ήδη υπάρχοντα νοσήματα (πχ υπέρταση, διαβήτης, ψωρίαση), ενώ σημαντική αποτελεί η υποστήριξη του ατόμου που βιώνει στρεσογόνες καταστάσεις είτε από το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον του είτε μέσω ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας.  Τέλος, προτεραιότητα όλων θα πρέπει να είναι η καλή σωματική και ψυχική υγεία και για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στη ζωή του κάθε ατόμου η φροντίδα του εαυτού (π.χ. υγιεινή διατροφή, σωματική άσκηση, καλό πρόγραμμα ύπνου, ενίσχυση διαπροσωπικών σχέσεων, πρακτικές χαλάρωσης κ.ά.).

Βάνα Μερεντίτη-Επισκέπτρια Υγείας

Κέντρο Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Πειραιά της Π.Ε.Ψ.Α.Ε.Ε.

Βιβλιογραφία

Centers for Disease Control and Prevention,. (2020, February 12). Work-Related Musculoskeletal Disorders & Ergonomics. Ανάκτηση από https://www.cdc.gov/workplacehealthpromotion/health-strategies/musculoskeletal-disorders/index.html

American Psychological Association. (2023, March 8). Stress effects on the body. Ανάκτηση από https://www.apa.org/topics/stress/body

Health and Safety Executive. (2023). Work-related ill health and occupational disease in Great Britain. Ανάκτηση από https://www.hse.gov.uk/statistics/causdis/

Mayo Clinic. (2023, August 10). Stress symptoms: Effects on your body and behavior. Ανάκτηση από https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/stress-management/in-depth/stress-symptoms/art-20050987

Organization, W. H. (2022, September 28). Mental health at work. Ανάκτηση από https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-at-work

World Health Organization. (2022, March 2). COVID-19 pandemic triggers 25% increase in prevalence of anxiety and depression worldwide. Ανάκτηση από https://www.who.int/news/item/02-03-2022-covid-19-pandemic-triggers-25-increase-in-prevalence-of-anxiety-and-depression-worldwide

Το Κέντρο Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Πειραιά αρθρογραφεί στην εφημερίδα "ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ" του Πειραιά.