Η εργασία αποτελεί το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής του ανθρώπου και αυτό αποδεικνύεται σε ποσοστό 60% του παγκόσμιου πληθυσμού το οποίο είναι ενεργό στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, η εργασία έχει θετική επίδραση στο άτομο όταν αυτό εργάζεται σε ένα υγιές και ασφαλές περιβάλλον εκπληρώνοντας τον κοινωνικό του ρόλο και ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό, το αίσθημα του προσωπικού σκοπού. Παράλληλα, η εργασία προάγει την ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ συναδέλφων με σκοπό την επίτευξη της συνεργατικότητας και της δημιουργίας καλού κλίματος στο εργασιακό περιβάλλον, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ικανοποίηση και η παραγωγικότητα όλων.

Ωστόσο, η εργασία ορισμένες φορές ενδέχεται να λειτουργήσει επιβαρυντικά για το άτομο επιδρώντας με τον τρόπο αυτό αρνητικά στην ψυχική και σωματική του υγεία. Πιο συγκεκριμένα, στους παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στο άτομο ανήκουν το αντικείμενο ή και το πρόγραμμα της εργασίας, η μη αναγνώριση των προσπαθειών του κάθε εργαζόμενου που συνδέεται με έλλειψη ευκαιριών για επαγγελματική εξέλιξη, ενώ ακόμη και τη μη τήρηση των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας του εργασιακού περιβάλλοντος με αποτέλεσμα τον κίνδυνο της ασφάλειας των ίδιων των εργαζομένων. Επιπροσθέτως, οι ασαφής ρόλοι και καθήκοντα, η επαγγελματική ανασφάλεια, ο κακός συντονισμός των εργασιών και ο υπερβολικός φόρτος εργασίας που συχνά είναι αποτέλεσμα της υποστελέχωσης αποτελούν επίσης παράγοντες με αρνητική επίδραση. Παράλληλα, στο εργασιακό περιβάλλον οι εργαζόμενοι έρχονται συχνά αντιμέτωποι με περιστατικά βίας, παρενόχλησης, εκφοβισμού, διακρίσεων και αποκλεισμού των ίδιων ή και συναδέλφων τους ώστε να βιώνουν έντονο άγχος και φόβο (W.H. (Organization, 2022)

Στην σωματική υγεία, η εργασία συνδέεται με τα ατυχήματα και τα επαγγελματικά νοσήματα τα οποία ευθύνονται για την χαμηλή ποιότητα ζωής και θανάτων. Τα συνηθέστερα επαγγελματικά νοσήματα είναι είτε αποτέλεσμα τραυματισμού είτε λόγω έκθεσης σε βλαπτικές χημικές ουσίες που συναντάται ιδιαίτερα στις μεγάλες βιομηχανίες ή εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων κινήσεων, της συστηματικής άρσης βάρους, η έλλειψη διαλειμμάτων κ.ά. ( Centers for Disease Control and Prevention,, 2020) Την περίοδο της πανδημίας του Covid-19 τα περιστατικά επαγγελματικών νοσημάτων και ατυχημάτων είχαν μειωθεί σημαντικά, ωστόσο αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός  ότι για την περίοδο του 2022/23 καταγράφηκε μεγαλύτερη αύξηση περιστατικών συγκριτικά με την περίοδο πριν την πανδημία του Covid-19 (2018/2019). Στην λίστα των συχνότερων επαγγελματικών νοσημάτων ανήκουν τα μυοσκελετικά (π.χ. Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα, αρθρίτιδα, πόνος στην πλάτη, κήλες), και ακολουθούν τα νοσήματα του αναπνευστικού (π.χ. άσθμα, ΧΑΠ, καρκίνος του πνεύμονα), ενώ συχνά εκδηλώνονται καταστάσεις απώλειας ακοής και νοσήματα του δέρματος (π.χ. δερματίτιδα) (Health and Safety Executive, 2023).

Επιπρόσθετα, από μελέτες που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο της πανδημίας του Covid-19 έδειξαν αύξηση 25% του επιπολασμού του στρες και της κατάθλιψης. Συγκεκριμένα, το αίσθημα της απομόνωσης και του φόβου νόσησης, η εργασιακή επισφάλεια και τα οικονομικά προβλήματα, καθώς και η νοσηρότητα και οι θάνατοι οικείων προσώπων αποτέλεσαν ορισμένους από τους παράγοντες που ενίσχυσαν την εμφάνιση νέων περιστατικών ψυχικών διαταραχών και ιδιαίτερα τις αγχώδεις διαταραχές. Ακόμη, στους νέους και στις γυναίκες παρατηρήθηκε αυξημένος κίνδυνος αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικότητας, ενώ στα άτομα των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων και άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές αυξήθηκε ο κίνδυνος για επιδείνωση της υγείας τους. Παρόλο που η πανδημία αποτελεί πια παρελθόν, σημειώνεται πως 1/5 ενήλικες  που συνεχίζει να βιώνει τα αρνητικά αποτελέσματα της, δεν έχει αναζητήσει υποστήριξη από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας, καθώς δεν θεωρεί σημαντική την κατάσταση του  (World Health Organization, 2022)

Στην ψυχική υγεία, η εργασία επιδρά επιβαρυντικά ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου το άσχημο εργασιακό κλίμα, η έλλειψη αποτελεσματικής επικοινωνίας, οι κακές σχέσεις μεταξύ συναδέλφων αλλά και της βίας, εκφοβισμού και παρενόχλησης, αυξάνει σημαντικά τα επίπεδα του στρες. Συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια η εργασία αποτελεί το 1ο στρεσογόνο παράγοντα με ποσοστό 25% , ενώ εκτιμάται πως 3 στους 5 ενήλικες παγκοσμίως αντιμετωπίζουν τις επιδράσεις του έντονου στρες στην καθημερινή τους ζωή. Επιπλέον, οι επιπτώσεις αυτές αφορούν τις αγχώδεις διαταραχές που οδηγούν συχνά σε κρίσεις άγχους, καθώς και το συναίσθημα της χαμηλής αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης, την έλλειψη κινήτρου και νευρικότητας όπου συνδέεται με την κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, την θλίψη και την κοινωνική απομόνωση του ατόμου, τον θυμό που οδηγεί σε υπερβολικές αντιδράσεις και ξεσπάσματα. (Mayo Clinic, 2023).

Σημαντικό φαινόμενο αποτελεί η «σωματοποίηση» του στρες, δηλαδή η εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων λόγω του έντονου και χρόνιου στρες που βιώνει το άτομο. Ο όρος «ψυχοσωματικά συμπτώματα» αναφέρεται σε σωματικά συμπτώματα που προκύπτουν ή επηρεάζονται (ασυνείδητα) από σκέψεις και συναισθήματα και δεν οφείλονται σε παθολογικά αίτια. Αυτά συχνά «υποδύονται» οργανικές παθήσεις και προκαλούνται (ή επιδεινώνονται) από το άγχος, το στρες και τη θλίψη και εκδηλώνονται στο σώμα με ποικίλη συμπτωματολογία. Τα συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν την κόπωση, την δυσκολία συγκέντρωσης, τους συχνούς πονοκεφάλους και ιλίγγους, διαταραχές γαστρεντερικού (δυσπεψία, διάρροιες, δυσκοιλιότητα), αυξημένη αρτηριακή πίεση, αλλαγές στην όρεξη με αποτέλεσμα την  αύξηση ή μείωση του σωματικού βάρους, αϋπνία, δερματικά (έκζεμα, ψωρίαση, ακμή), μυϊκούς πόνους (στήθος, πλάτη) ή μουδιάσματα , μειωμένη libido, και χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα που οδηγούν σε συχνές ασθένειες (American Psychological Association, 2023)

Συμπερασματικά, θα πρέπει τα ψυχοσωματικά συμπτώματα να αντιμετωπιστούν ως σημαντικό ζήτημα υγείας διότι ενδέχεται να δράσουν ως παράγοντες κινδύνου εμφάνισης προβλημάτων υγείας (π.χ. καρδιαγγειακά) ή/και να επιδεινώσουν τα ήδη υπάρχοντα νοσήματα (πχ υπέρταση, διαβήτης, ψωρίαση), ενώ σημαντική αποτελεί η υποστήριξη του ατόμου που βιώνει στρεσογόνες καταστάσεις είτε από το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον του είτε μέσω ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας.  Τέλος, προτεραιότητα όλων θα πρέπει να είναι η καλή σωματική και ψυχική υγεία και για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στη ζωή του κάθε ατόμου η φροντίδα του εαυτού (π.χ. υγιεινή διατροφή, σωματική άσκηση, καλό πρόγραμμα ύπνου, ενίσχυση διαπροσωπικών σχέσεων, πρακτικές χαλάρωσης κ.ά.).

Βάνα Μερεντίτη-Επισκέπτρια Υγείας

Κέντρο Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Πειραιά της Π.Ε.Ψ.Α.Ε.Ε.

Βιβλιογραφία

Centers for Disease Control and Prevention,. (2020, February 12). Work-Related Musculoskeletal Disorders & Ergonomics. Ανάκτηση από https://www.cdc.gov/workplacehealthpromotion/health-strategies/musculoskeletal-disorders/index.html

American Psychological Association. (2023, March 8). Stress effects on the body. Ανάκτηση από https://www.apa.org/topics/stress/body

Health and Safety Executive. (2023). Work-related ill health and occupational disease in Great Britain. Ανάκτηση από https://www.hse.gov.uk/statistics/causdis/

Mayo Clinic. (2023, August 10). Stress symptoms: Effects on your body and behavior. Ανάκτηση από https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/stress-management/in-depth/stress-symptoms/art-20050987

Organization, W. H. (2022, September 28). Mental health at work. Ανάκτηση από https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-at-work

World Health Organization. (2022, March 2). COVID-19 pandemic triggers 25% increase in prevalence of anxiety and depression worldwide. Ανάκτηση από https://www.who.int/news/item/02-03-2022-covid-19-pandemic-triggers-25-increase-in-prevalence-of-anxiety-and-depression-worldwide

Το Κέντρο Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Πειραιά αρθρογραφεί στην εφημερίδα "ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ" του Πειραιά.

«Κάθε φορά που έχω μια προθεσμία για ένα project αισθάνομαι απίστευτο άγχος. Νιώθω ότι κάνω πολύ κακή διαχείριση του χρόνου μου.»

«Όταν πρέπει να ετοιμάσω μια παρουσίαση, σκέφτομαι ένα σωρό άλλες δουλειές που πρέπει να κάνω. Συχνά καταλήγω να ξεκινάω να τη φτιάχνω λίγες ώρες πριν λήξει η διορία υποβολής»

 «Νιώθω συνέχεια ανασφάλεια για την απόδοσή μου στη δουλειά και για τις ικανότητές μου.»

 «Θα ήθελα να καταφέρω να είμαι λιγότερο αναβλητικός/ή και να σταματήσω να ανησυχώ για τις ικανότητές μου σε όλα.»

Πόσες φορές έχουμε έρθει αντιμέτωποι με μια τέτοια αφήγηση από κάποιο άτομο του κοντινού μας περιβάλλοντος; Ή αντίστοιχα πόσες φορές μπορεί να έχουμε βρεθεί εμείς οι ίδιοι στη θέση αυτή; Η αναβλητικότητα είναι μια συνθήκη που μπορεί όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας να αντιμετωπίσουμε, με πολλές και διάφορες συνέπειες για την επαγγελματική και προσωπική μας ζωή.

Σύμφωνα με τον Klingsieck (2013), ως αναβλητικότητα ορίζεται η σκόπιμη καθυστέρηση μιας αναγκαίας και σημαντικής δραστηριότητας, παρόλο που αναμένεται ότι η καθυστέρηση αυτή θα έχει αρνητικές συνέπειες. Και μάλιστα ότι οι αρνητικές συνέπειες που έπονται της καθυστέρησης στην εκτέλεση της δραστηριότητας είναι περισσότερες από τις θετικές συνέπειες που έχει για το άτομο η καθυστέρηση.

Συχνά η αναβλητικότητα γίνεται κατανοητή ως μια δυσκολία στον τρόπο που κάποιος διαχειρίζεται το χρόνο του. Ωστόσο, άλλες έρευνες καταδεικνύουν ότι αποτελεί μια περισσότερο πολύπλοκη συμπεριφορά που σχετίζεται τόσο με γνωστικές, όσο και συναισθηματικές δυσκολίες (Visser et al, 2018). Συγκεκριμένα, μπορεί να οφείλεται και σε μειωμένη αυτοπεποίθηση. Άτομα που αισθάνονται ότι μπορεί να μην είναι αποτελεσματικά σε αυτό που θέλουν ή τους έχει ανατεθεί να αναλάβουν, μπορεί να καθυστερούν να το ξεκινήσουν από ανησυχία ότι δε θα μπορέσουν να το ολοκληρώσουν αποτελεσματικά. Παράλληλα, τα άτομα αυτά, συχνά φαίνεται να έχουν δυσκολία στη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων που μπορεί να προκύπτουν από μια πιθανή διάψευση των προσδοκιών τους (όταν για παράδειγμα, ένα μάθημα εξεταστικής της σχολής τους, δεν πήγε τόσο καλά όσο πίστευαν ότι θα έχει πάει).

Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης των συνεπειών της αναβλητικότητας, πολλές παρεμβάσεις επικεντρώνονται στη βελτίωση δεξιοτήτων για τη διαχείριση χρόνου. Οι δεξιότητες διαχείρισης χρόνου περιλαμβάνουν ένα συνδυασμό διαφορετικών στρατηγικών που ακολουθεί κάποιος για να πετύχει τους στόχους του, εντός του χρόνου που έχει στη διάθεσή του. Η αξιολόγηση του διαθέσιμου χρόνου, ο προγραμματισμός και η οργάνωση των δραστηριοτήτων και η πιο σαφής εικόνα που έχει κάποιος για τις καθημερινές του αρμοδιότητες είναι μερικές από αυτές (Claessens et al, 2007).

Σε έρευνα σε δείγμα φοιτητών που πραγματοποίησαν οι Hafner et al (2014) φάνηκε ότι η διαχείριση χρόνου οδήγησε σε καλύτερο καταμερισμό της δουλειάς που έπρεπε να γίνει εντός του χρονικού ορίου που είχε δοθεί. Παράλληλα, στο πλαίσιο μιας σύντομης παρέμβασης που έκαναν για τη βελτίωση δεξιοτήτων στον τομέα αυτό φάνηκε ότι η στοχευμένη παρέμβαση έχει αποτέλεσμα ως προς την ενδυνάμωση δεξιοτήτων αυτό-ρύθμισης.

Συνοψίζοντας τα ανωτέρω, μπορούμε να πούμε ότι η αναβλητικότητα είναι μια πολυεπίπεδη δυσκολία που αντιμετωπίζουμε και οι αιτίες της είναι συχνά δυσδιάκριτες. Ωστόσο, με την κατάλληλη εκπαίδευση σε τεχνικές καλύτερης διαχείρισης χρόνου είναι εφικτό να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά και να μην εμποδίζει την προσωπική μας επιτυχία. Συχνά, η εξειδικευμένη υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε τις αιτίες που μας εμποδίζουν να βάλουμε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, το οποίο θα μας γλιτώσει από το άγχος και το στρες της τελευταίας στιγμής. Παράγοντες όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ανάγκη μας να πετύχουμε σε ό,τι κάνουμε και η δυσκολία μας στην οργάνωση αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά όταν υπάρχει η κατάλληλη παρέμβαση.

Τα Κέντρα Ημέρας Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης Εργαζομένων είναι φορείς που στοχεύουν στην προώθηση της ψυχικής υγείας και την ευεξία των εργαζομένων, καθώς και των ατόμων που βρίσκονται στη διαδικασία εύρεσης εργασίας. Παρέχουν υπηρεσίες τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και σε οργανωσιακό για να βοηθήσει στην καλύτερη διαχείριση ζητημάτων, όπως αυτά που περιγράφηκαν ήδη. Σε ατομικό επίπεδο, βασική επίτευξη είναι η ενδυνάμωση του ατόμου που έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στον εαυτό ή τις ικανότητες τους να μπορέσει να επικοινωνήσει τα δυσφορικά του συναισθήματα, προκειμένου να ανακουφιστεί και να αποκτήσει εκ νέου έλεγχο επάνω στη ζωή τους. Σε ομαδικό επίπεδο, μέσα από βιωματικές δραστηριότητες μπορεί να μοιραστεί κάποιες από τις δυσκολίες του, με τα υπόλοιπα μέλη, να γνωρίσει νέους τρόπους διαχείρισης των δυσκολιών του, που προκύπτουν από τη συνδιαλλαγή και το μοίρασμα και να  νιώσει αποδεκτός

Στουραΐτου Σοφία

Ψυχολόγος MSc, Σύμβουλος Απασχόλησης Κέντροσ Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Αιγάλεω (ΠΕΨΑΕΕ)      

Ένα από τα πιο κοινά ερωτήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης με ένα στέλεχος επιχείρησης είναι πώς μπορεί να πετύχει τη δέσμευση των εργαζομένων του στο όραμα του οργανισμού αλλά και στις απαιτήσεις του εργασιακού αντικειμένου.