Ενσυναίσθηση και Εργασιακό περιβάλλον : βλέπω με τα γυαλιά της διαφορετικότητας

Οι σχέσεις που αναπτύσσονται στους χώρους εργασίας είναι ένα ιδιαίτερο και ευαίσθητο ζήτημα. Η ιδέα του να δώσει κανείς οδηγίες για τον τρόπο  που θα μιλήσει ή θα επικοινωνήσει κανείς δε μοιάζει σωστή. Περισσότερο θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για την τέχνη της επικοινωνίας στους χώρους εργασίας.

Σε όλους μας μπορεί να συμβεί να ασχοληθούμε με ένα project και τελικά αυτό να απορριφθεί, ή ακόμα και να έχουν αμφισβητήσει την ικανότητά μας να είμαστε αποδοτικοί στην δουλειά μας. Άλλες φορές ίσως δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε μια κατάσταση κατά την οποία δημιουργείται αρνητικό κλίμα στο περιβάλλον εργασίας εξαιτίας ενός δύσκολου συναδέλφου. Ενδεχομένως κάποιοι, προκειμένου να αποφύγουμε εντάσεις μπροστά σε μια επερχόμενη συνεργασία, επιλέγουμε να ασχολούμαστε με μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Ακόμα, μπορεί να αφήνουμε τις υποχρεώσεις μας για να γίνουν την τελευταία στιγμή, ή μπορεί να δυσκολευόμαστε να προσαρμοστούμε στις αλλαγές.

Αυτές ή άλλες παρόμοιες καταστάσεις στο χώρο εργασίας προκαλούν νευρικότητα, μπορεί να μας γεμίζουν στρες, ίσως προκαλούν έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης και έλλειψη ψυχραιμίας με αποτέλεσμα να αντιδρούμε παρορμητικά ξεσπώντας στους άλλους ή εσωτερικεύοντας τον θυμό μας.

Άλλοι φαίνεται να έχουν συναισθηματική υπερεμπλοκή κι άλλοι να μονώνουν ή/και να απωθούν το συναίσθημα ως άμυνα απέναντι σε ένα αρνητικό για αυτούς περιβάλλον.

Όταν αναφερόμαστε στους χώρους εργασίας τότε όχι μόνο δεν είναι αποτελεσματική αυτή η αντίδραση αντίθετα αποτελεί τροχοπέδη στην εν γένει λειτουργία της ομάδας. Η διάκριση μεταξύ «καλού» και «κακού» εργαζόμενου δε φαίνεται να βοηθά στη νοηματοδότηση μιας επιτυχημένης εργασιακής λειτουργίας ούτε και στην ανάπτυξη εκείνων των δυναμικών που θα βοηθήσουν την ομάδα να εξελιχθεί. Καλύτερα ίσως, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε την άποψη περί «αρκετά καλού» εργαζόμενου. Διευκρινίζεται ότι με τον όρο «εργαζόμενος» αναφερόμαστε σε όλες τις βαθμίδες, από διευθυντικά στελέχη ως τους απλούς εργαζόμενους.

Ο αρκετά καλός εργαζόμενος είναι εκείνος που καταφέρνει να είναι αποτελεσματικός τόσο για την επιχείρηση όσο και για τον ίδιο. Να μπορεί να παίρνει ευχαρίστηση από τον ρόλο του, να ικανοποιεί και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εταιρίας και τις δικές του δημιουργώντας συνθήκες ισορροπίας. Να προσπαθεί να κατανοήσει τον άλλον, είτε είναι επικεφαλής είτε όχι. Να συζητά πολύ, να είναι καλός, ενεργητικός ακροατής.

Ακριβώς εδώ είναι το στοίχημα στις εργασιακές σχέσεις. Τί σημαίνει να είμαι καλός ακροατής; Ενεργητικός ακροατής; Ποια ευκαιρία μου προσφέρεται; Καλός ακροατής είμαι όταν, με τη βλεμματική επαφή και με τη στάση του σώματός μου, εγκαθιδρύω ένα είδος επαφής που λέει «είμαι εδώ, σε ακούω, σου δίνω την προσοχή μου». Ενεργητική Ακρόαση είναι ο τρόπος κατά τον οποίο λειτουργούμε ως καθρέφτης που αποκωδικοποιεί τα συναισθήματα και τις σκέψεις του ανθρώπου που έχουμε απέναντί μας και τα αντανακλούμε (τα στέλνουμε πίσω – Αντανακλαστική Ακρόαση). Σαν να ανακαλύπτουμε ένα κρυμμένο μήνυμα πίσω από τις φράσεις, να δείξουμε ότι καταλαβαίνουμε ή ότι μας ενδιαφέρει να καταλάβουμε. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να αντικρύσουμε τον συνομιλητή μας  ως ολότητα και ως οντότητα, ότι τον αποδεχόμαστε, ότι διαθέτουμε ενσυναίσθηση. Έχουμε δηλαδή την ικανότητα να ταυτιστούμε με την ψυχική κατάσταση του άλλου και να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά και τα κίνητρά του.

Η έννοια της Ενσυναίσθησης

Τι είναι λοιπόν η ενσυναίσθηση; Η έννοια της ενσυναίσθησης αφορά στην ικανότητα να μπορεί κανείς να βλέπει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του άλλου (Rogers, 1951). Με τί τρόπο; Με την ενεργοποίηση εκείνων των μηχανισμών ταύτισης που διαθέτουμε και που μας επιτρέπουν να αντικρύσουμε μια κατάσταση μέσα από τα μάτια του συνομιλητή μας – αυτό είναι η ενεργητική ακρόαση που αναφέραμε πιο πάνω. Και πιο ειδικά «η ενσυναίσθηση αντιπροσωπεύει τη θεμελιώδη δεξιότητα για όλες τις κοινωνικές ικανότητες που είναι σημαντικές για την εργασία» (Goleman,2009).

• Η κατανόηση των άλλων
• ο προσανατολισμός προς την παροχή υπηρεσιών
• η ανάπτυξη των άλλων (να νιώθει κανείς τις ανάγκες ανάπτυξης των άλλων και να ενθαρρύνει τις ικανότητές τους),
• ο σωστός χειρισμός της διαφορετικότητας ( η καλλιέργεια των ευκαιριών από διαφορετικούς ανθρώπους) και
• η πολιτική αντίληψη (η αντίληψη των κοινωνικών και πολιτικών τάσεων που υπάρχουν σε ένα εργασιακό πλαίσιο)

είναι εκείνες οι κοινωνικές ικανότητες που όταν υπάρξουν τότε μπορεί να δημιουργηθεί ένας κοινός τόπος μεταξύ των προσώπων που συνομιλούν σε ένα εργασιακό πλαίσιο (του προσώπου με τον πλαίσιο, της επιχείρησης με τον εργαζόμενο, του διευθυντή με την ομάδα του, των μελών της ομάδας μεταξύ τους) όπου θα αναδυθεί η ικανοποίηση από την εργασιακή συμβίωση, το συναίσθημα της προσφοράς και της συμμετοχής αλλά και ο επαγγελματισμός ήτοι το πνεύμα συνεργασίας και η κουλτούρα της κατανόησης της θέσης του άλλου.

Η ενσυναίσθηση δεν είναι μια ακόμη δεξιότητα, είναι μια επιλογή ζωής. Κι αυτό γιατί για αν αναγνωρίσουμε την οπτική του συνανθρώπου μας, του συναδέλφου μας, του υφιστάμενου ή του προϊσταμένου μας χρειάζεται πρωτίστως να αναγνωρίσουμε ότι η δική του δυσκολία, ο δικός του προβληματισμός, η δική του ικανοποίηση έχουν την ίδια αξία με τη δική μας δυσκολία, τον δικό μας προβληματισμό, τη δική μας ικανοποίηση. Χρειάζεται να μετακινηθούμε ψυχικά, να αφουγκραστούμε, να σχετιστούμε με το ανοίκειο που ίσως απειλεί τις σιγουριές μας σε έναν εργασιακό χώρο. Χρειάζεται λοιπόν να εν-ΣΥΝ-αισθανθούμε να τολμήσουμε να βιώσουμε αυτήν την ψυχική ενότητα , την ΣΥΝδεση των μερών. Έτσι, είναι δυνατόν να δημιουργηθούν σταθερές επαγγελματικές σχέσεις και να βελτιωθεί η δυναμική της εργασιακής ομάδας.

Τα Κέντρα Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων είναι φορείς που μπορούν να ενδυναμώσουν τα άτομα και να ευαισθητοποιήσουν τους οργανισμούς προωθώντας τις έννοιες  της Ψυχικής Υγείας και της Ευεξίας και τη σπουδαιότητά τους.

Κορομηλά Eύα,

Ψυχολόγος MSc  Κέντρου Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Αιγάλεω (ΠΕΨΑΕΕ)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γαλάνη Χ. : «Πώς θα αναπτύξετε τη Συναισθηματική Νοημοσύνη σας στο χώρο εργασίας», www.psychologynow.gr, Οκτώβριος 2018
2. Κορναράκη Σ.: «Η ενσυναίσθηση στην εργασία», www.hrpro.gr, Ιανουάριος 2023
3. Δρ. Γάκης Γ.: «Ενσυναίσθηση και εργασιακή εξισορρόπηση», www.accountncygreece.gr
4. Goleman,D.: «Η συναισθηματική νοημοσύνη στο χώρο εργασίας», Οκτώβριος 2011, εκδόσεις πεδίο
5. Πράντζαλου, Χ. : «Αυθεντική επικοινωνία και τρόπος ύπαρξης», psychology.gr, Μάρτιος 2022