Εμπιστοσύνη στο εργασιακό περιβάλλον: Αυτή η τόσο σημαντική, αλλά εύθραυστη αξία

Ένα από τα πιο κοινά ερωτήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης με ένα στέλεχος επιχείρησης είναι πώς μπορεί να πετύχει τη δέσμευση των εργαζομένων του στο όραμα του οργανισμού αλλά και στις απαιτήσεις του εργασιακού αντικειμένου.

Συνεπώς με ποιο τρόπο μπορεί να επιτευχθεί ο βαθμός της εμπιστοσύνης που θα οδηγήσει τον εργαζόμενο να μην αισθάνεται την επιχείρηση εναντίον του, με αποτέλεσμα να μην τον ενδιαφέρει η ποιότητα της δουλειά του, αντιθέτως να αισθάνεται ενεργό μέλος της. Η ίδια ερώτηση ωστόσο διατυπώνεται συχνά και από τους εργαζόμενους προς τις επιχειρήσεις και τους προϊσταμένους. Με ποιο τρόπο δηλαδή μπορώ ως εργαζόμενος να εμπιστευθώ την επιχείρηση, επικοινωνώντας τις ανάγκες μου και διεκδικώντας τα δικαιώματά μου, χωρίς να αισθάνομαι ότι κινδυνεύει η δουλειά μου;

Η εμπιστοσύνη είναι μια συνθήκη, στην οποία ενεργοποιείται το συναίσθημα, σε συνδυασμό με τη λογική. Τα συναισθήματα που σχετίζονται με την εμπιστοσύνη είναι, μεταξύ άλλων, εκείνα της ευγνωμοσύνης, της ασφάλειας, της αποδοχής, του ειλικρινούς ενδιαφέροντος και του σεβασμού. Από την άλλη υπάρχουν διαφορετικοί τύποι ανθρώπων που εμπιστεύονται εύκολα ή δύσκολα τους άλλους. Υπάρχουν τα άτομα που έχουν μια προδιάθεση να εμπιστευθούν, ως αποτέλεσμα καλών και ποιοτικών σχέσεων που είχαν στο παρελθόν τους και υπάρχουν και εκείνα που έμαθαν να εμπιστεύονται, όταν επί σειρά ετών δημιουργούσαν σχέσεις, μέσα στις οποίες ένιωθαν ασφάλεια και εκτίμηση. Επιπλέον υπάρχουν εκείνοι οι άνθρωποι που εμπιστεύονται το ρόλο ενός άλλου ατόμου, πιστεύοντας ότι για να του έχει ανατεθεί μια θέση εξουσίας, συνήθως, έχει ισχυρές πιθανότητες να έχει και τις ανάλογες ικανότητες. Τέλος, η εμπιστοσύνη που δείχνει ένα άτομο στους κανόνες και τους θεσμούς μπορεί να καθορίσει την πεποίθησή του ότι οι άλλοι άνθρωποι θα συμπεριφερθούν με σταθερό τρόπο, ακολουθώντας καλές πρακτικές.

Σε ένα εργασιακό περιβάλλον η καθιέρωση ενός κλίματος εμπιστοσύνης, επιφορτίζει κυρίως τους προϊσταμένους και τα διευθυντικά στελέχη. Ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι από εκείνους ξεκινούν οι προσδοκίες που καλλιεργούνται στους εργαζόμενους που θα απευθυνθούν στον εκάστοτε οργανισμό. Οι ικανότητες να θεσμοθετήσουν, να επεκτείνουν και να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη, αποτελούν βασικές δεξιότητες των διευθυντικών στελεχών. Υπάρχει μια άποψη που υποστηρίζει ότι η εμπιστοσύνη που εμπνέει μια επιχείρηση σε έναν εργαζόμενο βασίζεται στις δυνατότητες που του δίνει να είναι δημιουργικός, να ξετυλίξει τα ταλέντα του και να συμβάλλει ουσιαστικά στην ευημερία του οργανισμού. Ακόμα  πιο συγκεκριμένα, είναι βασικό το όραμα μιας επιχείρησης να είναι σαφές και ξεκάθαρο και να προσκαλούνται οι εργαζόμενοι να το ενσωματώσουν στο προσωπικό τους όραμα.      

Οι νέοι που εντάσσονται τα τελευταία χρόνια στην αγορά εργασίας αναφέρουν ως βασική τους επιδίωξη την εμπιστοσύνη που κερδίζεται από την επιχείρηση και σχετίζεται με το πόσο δίκαιο ή όχι αισθάνονται τον εργοδότη τους και πόσο υποστηρικτικό. Επιπλέον, επισημαίνουν ότι η εμπιστοσύνη αποτελεί μια εξελικτική διαδικασία. Πιο συγκεκριμένα πιστεύουν ότι μια επαγγελματική σχέση χτίζεται μέσα στο χρόνο, όσο τα άτομα γνωρίζονται μεταξύ τους και μοιράζονται αξίες και στόχους.

Η συμπεριφορική ακεραιότητα είναι μια από τις παραμέτρους που βάζουν. Πιο απλά, οι υπάλληλοι που πιστεύουν ότι οι εργοδότες τους κρατούν τις υποσχέσεις τους και παρουσιάζουν τον εαυτό τους και τις αξίες του οργανισμού με ακρίβεια, μπορούν να εμπιστευτούν περισσότερο. Η συμπεριφορική ακεραιότητα επηρεάζει τη δέσμευση στον οργανισμό, την απόδοση του εργαζόμενου και την πρόθεση να παραμείνει κάποιος στη δουλειά ή να παραιτηθεί.

Παράγοντες που θέτουν σε κίνδυνο την εμπιστοσύνη ενός εργαζόμενου προς την ηγεσία του οργανισμού είναι η υποψία ότι μπορεί να μην είναι ειλικρινής, γεγονός που τον κάνει να σκεφτεί ότι οι προσδοκίες του έχουν διαψευστεί.  Διάφοροι παράγοντες μπορεί να καταστήσουν εύθραυστη την ισορροπία μεταξύ προσδοκιών και εμπιστοσύνης, με αποτέλεσμα το χτίσιμο και η διάλυσή της να είναι εύθραυστη. Η οπτική με την οποία βλέπει κάποιος τα πράγματα είναι ένας από αυτούς. Πιο συγκεκριμένα, για ένα άτομο που δυσκολεύεται να εμπιστευτεί έναν εργοδότη ή έναν οργανισμό, τα αρνητικά γεγονότα, όπως η αθέτηση κάποιων όρων του συμβολαίου μπορεί να είναι περισσότερο ορατά από τα θετικά (πχ μια πριμοδότηση για ένα στόχο που επιτεύχθηκε νωρίτερα από το αναμενόμενο). Επίσης, οι αρνητικές συμπεριφορές των εργοδοτών μπορεί να κρίνονται πιο αυστηρά από τις θετικές. Αυτό συμβαίνει γιατί σε μια εμπιστοσύνη που δεν έχουν μπει τα θεμέλια, μετράνε περισσότερο από τα θετικά. Ωστόσο, όταν ο στόχος της εμπιστοσύνης έχει επιτευχθεί, ένας εργαζόμενος μπορεί να παραβλέψει κάποιες.

Αντίστοιχα, η ανάκτηση της εμπιστοσύνης όταν εκείνη χαθεί δεν είναι αυτόματη, ούτε εύκολη. Χρειάζεται προσπάθεια, κουράγιο και πολλή δουλειά. Είναι σημαντικό για τον εργαζόμενο που αισθάνεται ότι έχει πληγεί η εμπιστοσύνη του να λάβει υποστήριξη για να επεξεργαστεί συναισθήματα, όπως η ματαίωση, η αμφιβολία κ.ά. Με τον τρόπο αυτό αντανακλάται η εμπειρία και συζητώνται οι προσδοκίες που έχουν παραβιαστεί και με ποιο τρόπο μπορεί να επαναπροσδιοριστούν.

Η προδοσία στο χώρο εργασίας που προκαλεί τη μείωση της εμπιστοσύνης είναι κάποιες φορές σκόπιμη, αλλά συχνά γίνεται χωρίς κακή πρόθεση. Παραδείγματα συμπεριφορών που προκαλούν δυσφορία αλλά δεν είναι σκόπιμα είναι όταν γίνονται συζητήσεις για εργαζόμενους πίσω από την πλάτη τους και μπορεί να μαθευτεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, χωρίς να γνωστοποιηθεί ακριβώς ή και καθόλου το περιεχόμενο των συζητήσεων. Όταν μαθεύεται η διεξαγωγή συζήτησης για κάποιον πίσω από την πλάτη του, χωρίς να είναι σαφές και ξεκάθαρο τι έχει ειπωθεί, δημιουργεί συναισθήματα ανασφάλειας, αβεβαιότητας, καχυποψίας. Δε συμβάλλει στην ομαλή συνεργασία και πληγώνει τον εργαζόμενο που μαθαίνει ότι γινόταν συζήτηση γύρω από το άτομό του.

Τα Κέντρα Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων είναι φορείς που στοχεύουν στην προώθηση της ψυχικής υγείας και την ευεξία όλων των εργαζομένων. Παρέχουν υπηρεσίες τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και σε οργανωσιακό για να διαχειρίζονται με μεγάλη αποτελεσματικότητα τέτοιου είδους ζητήματα. Σε ατομικό επίπεδο, βασική επίτευξη είναι η ενδυνάμωση του ατόμου που έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στον οργανισμό ή την επιχείρηση και να μπορέσει να επικοινωνήσει τα δυσφορικά του συναισθήματα, ελπίζοντας σε μια επιτυχή επίλυση της δύσκολης αυτής κατάστασης. Σε οργανωσιακό επίπεδο, η εκάστοτε επιχείρηση μπορεί μέσα από δράσεις ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης να υποστηριχθεί στο να βρει καλές πρακτικές, ώστε να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στους εργαζόμενους και να τους δεσμεύσει στο όραμα και τις αξίες της.

Στουραΐτου Σοφία

Ψυχολόγος MSc, Σύμβουλος Απασχόλησης Κέντρου Ημέρας Υποστήριξης Εργαζομένων Αιγάλεω (ΠΕΨΑΕΕ)